Döviz İle Sözleşme Yapmanın Sınırları Ve Türk Lirası İle Sözleşme Yapma Zorunluluğu Hakkında Uygulama Rehberi

Döviz kurunda son yıllardaki dalgalanmalar sonucu 13.09.2018 tarihinde sözleşmelerin döviz cinsinden yapılamayacağını öngören 85 sayılı Karar Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 06.10.2018 tarihinde RG’de yayınlanan 2018-32/51 sayılı Tebliğ ile de 85 Sayılı kararın uygulanmasına yönelik yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Düzenlemeler öncesi Türkiye’de yerleşik kişiler, kendi aralarında döviz veya dövize endeksli olarak muhtelif sözleşmeler akdedebilirken, 13.09.2018 tarihinde yapılan değişiklikle bunun önüne geçilmiş olup ayrıntıları ise 06.10.2018 tarihinde yayınlanan tebliğ ile belirlenmiştir. Hangi sözleşme bedellerinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılacağını, hangilerinin kararlaştırılamayacağını şöyle sıralayabiliriz;

1. DÖVİZ veya DÖVİZE ENDEKSLİ OLARAK YAPILAMAYACAK SÖZLEŞMELER NELERDİR?

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları ve Türkiye’de yer alan gayrimenkullere ilişkin;

• Gayrimenkul Satış ve Kiralama Sözleşmeleri (konut, iş yeri, serbest bölgeler vs),
• Yurt içinde ifa edilecek İş Sözleşmeleri,
• İstisnalar dışındaki tüm Danışmanlık, Aracılık, Taşımacılık dahil Hizmet Sözleşmeleri,
• İstisnalar dışındaki tüm Eser Sözleşmeleri,
• İş makineleri dahil taşıt Satış ve Kiralama Sözleşmelerinin bedelleri ve bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin Türk Parası olarak belirlenmesi zorunludur.

Ayrıca, Türk parası olarak belirlenmesi zorunlu olan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklardaki (çek/senet) bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi de mümkün değildir.

Bunlara ek olarak fiyatı dolaylı olarak dövize endekslenen altın, petrol vb. kıymetli maden veya emtialara endekslenen sözleşmeler de dövize endeksli sözleşmeler olarak değerlendirilir. Bu doğrultuda altın, petrol vb. kıymetli madenler üzerinden sözleşme akdedilmesi de mümkün değildir.

2. DÖVİZ veya DÖVİZE ENDEKSLİ OLARAK YAPILABİLECEK SÖZLEŞMELER NELERDİR

• Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları ve yurt dışında ifa edilecek İş Sözleşmeleri,
• Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları Hizmet Sözleşmeleri,
• İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan Hizmet Sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan Hizmet Sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili Hizmet Sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları gemilerin inşası, tamiri ve bakımına ilişkin Eser Sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları menkul satış ve kiralama Sözleşmeleri (leasing)
• Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara alişikin satış sözleşmeleri, donanım ve yazılımlara ilişkin Lisans ve Hizmet Sözleşmeleri,
• Gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) Sözleşmeleri,
• Yurt dışından veya yurt içinden temin edilen döviz kredileri ile düzenlenen finansal kiralama (leasing) Sözleşmeleri,
• Türk Vatandaşı olmayan ancak Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu İş Sözleşmeleri,
• Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve kiralama dışında kalan Sözleşmeler,
• Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin 3.taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan Sözleşmeler,
• Hazine ve Maliye Bakanlığının kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları, kamu iktisadi teşebbüsleri, sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan kuruluşlar, fonları, kamu bankaları, yatırım ve kalkınma bankaları, belediyeler, büyükşehir belediyeleri, belediyelere bağlı kuruluşlar, yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülen projelerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu Sözleşmeler,
• Sermaye Piyasası Kanunu ile sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülükler,
• Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak %50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ve serbest bölgelerdeki şirketlerin serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında taraf olduğu İş ve Hizmet Sözleşmeleri,
• Yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki Sözleşmeler,

3. KİMLER TÜRKİYE’DE YERLEŞİK SAYILIR?

Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk Vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler Türkiye’de      yerleşik kişi olarak değerlendirilirken; 2018-32/51 sayılı Tebliğ’in 20.maddesi gereği Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, %50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler de Türkiye’de yerleşik kişiler olarak kabul edilir.

4. TÜRK LİRASINA DÖNÜŞÜM NASIL YAPILACAK

Yayınlanan Tebliğ ile söz konusu dövizli sözleşmelerin 30 gün içinde TL’ye çevrilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ancak istisna kapsamına alınan 13.09.2018 tarihinden önce yapılmış sözleşmeler ve 13.09.2018 tarihinden önce yapılmış iş makineleri dahil taşıt kiralama sözleşmeleri 30 gün içinde TL’ye dönüştürülmeyecektir.

Bedeller TL’ye çevrilirken taraflarca mutabakat sağlanırsa; taraf iradeleri geçerli olacaktır.

Taraflarca mutabakat sağlanamazsa; sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedellerin 02.01.2018 tarihindeki TCMB efektif satış kuru ile Türk Parası cinsinden karşılığı hesaplanır. Ve bu tarihten bedellerin belirlendiği tarihe kadar her ay için belirlenen TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak arttırılarak sözleşmenin TL bedeli belirlenir.

13.09.2018 tarihinden önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde;  döviz ile belirlenen kira bedellerinin iki yıllık süre için TL’ye dönüştürülmesi gerekmektedir. Taraflarca mutabakat kurulamaması halinde; aylık kira bedelinin 02.01.2018 tarihli TCMB efektif satış kuru ile TL karşılığını hesaplanır ve bu tutara bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar her ay için belirlenen TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak arttırmak suretiyle, sözleşmede belirlenecek TL karşılığı hesaplanacaktır. Bir sonraki kira yılı kira bedelinde yine mutabakata varılamaz ise önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenecektir.

Bu düzenlemeler tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için uygulanmayacak olup, bu doğrultuda geçmiş tarihli sözleşmelerin gecikmiş alacağı ile ilgili bir fatura kesilmesi halinde de bu faturanın döviz cinsinden düzenlenmesi gerekmektedir. Konu hakkında detaylı bilgi almak için aşağıdaki iletişim bilgilerinden bizlere ulaşabilirsiniz.

5. TEBLİĞ HÜKÜMLERİNİ YERİNE GETİRMEMENİN YAPTIRIMLARI NELERDİR?

Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3. maddesi uyarınca Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, 6.300,00 Türk Lirasından 52.600,00 Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. Suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilecektir.

Hükmolunacak idarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, para cezası ile birlikte tahsil olunmak üzere, gecikme faizi uygulanacaktır.

ALTINTAŞ HUKUK & DANIŞMANLIK

İzzetpaşa Mah. Abide-i Hürriyet Cad.

No:158 K:1 Biz Cevahir İş Merkezi Şişli/İstanbul

T:  0212 416 77 40

F:  0212 416 77 43

E:  altintas@altinas.av.tr

W: www.altintas@av.tr